Nagminne stało się uzasadnienie Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców w zakresie uznania ponaglenia strony na niezałatwienie sprawy w terminie jako nieuzasadnione. Zdaniem Szefa Urzędu – data wszczęcia postępowania – to data, kiedy strona uzupełni braki formalne wniosku. W przeciwnym razie – bieg terminu do załatwienia sprawy organowi nie biegnie.
Uzasadnienie takie stoi całkowicie w sprzeczności z art. 61 § 3 kodeksu postępowania administracyjnego.
Data wszczęcia postępowania – co to za data?
Literalna wykładania art. 61 § 3 kodeksu postępowania administracyjnego wskazuje, że datą wszczęcia postępowania na żądanie strony jest dzień doręczenia żądania organowi administracji publicznej.
Pomimo jasno sprecyzowanej daty – w uzasadnieniach postanowień Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców oraz w niektórych wyrokach sądów administracyjnych można znaleźć odmienną interpretację ww. przepisu prawa (zob. Wyrok NSA z dnia 23 czerwca 2020 r., znak: I OSK 208/20).
W ocenie organu publicznego – „…w chwili złożenia przedmiotowego ponaglenia, wniosek o udzielenie stronie zezwolenia na pobyt czasowy zawierał braki formalne. Powyższa okoliczność spowodowała, iż organowi I instancji nie rozpoczął się jeszcze bieg terminu do rozpatrzenia sprawy, w związku z czym nie dopuścił się on bezczynności…”
Braki formalne wniosku w chwili złożenia – czy to na pewno wina strony (cudzoziemca)?
Nawet gdyby przyjąć odmienną (aniżeli literalna) wykładnię przepisu (art. 61 kpa) i uznać, że dopiero moment uzupełnienia braków formalnych powoduje wszczęcie postępowania, to „mechaniczne” stosowanie owej argumentacji do każdej sprawy administracyjnej w świetle przewlekłości postępowania wydaje się za daleko idące.
Standardem stało się, że cudzoziemcy są zmuszeni złożyć wniosek o uzyskanie zezwolenia na pobyt w Polsce (karty pobytu) za pośrednictwem Poczty Polskiej, bowiem umówienie się na osobiste stawiennictwo w większości urzędów wojewódzkich jest praktycznie niemożliwe.
Złożenie wniosku korespondencyjnie już „na wstępie” generuje dwa braki formalne – brak złożenia odcisków palców oraz okazania oryginału paszportu.
Nie ulega wątpliwości, że braki te nie wynikają z winy wnioskodawcy.
Cudzoziemiec składa wniosek pocztą i czeka…na wezwanie organu do uzupełnienia braków
Po złożeniu wniosku za pośrednictwem poczty, w przypadku spraw uzyskania karty pobytu scenariusz dalszego działania organu publicznego jest bardzo schematyczny…a w zasadzie można powiedzieć…scenariusz BRAKU działania.
Cudzoziemiec nie uzupełnienia braków, bowiem umówienie się na osobiste stawiennictwo w urzędzie jest praktycznie niewykonalne (internetowa rejestracja zawodzi). Wnioskodawcy zostaje czekanie na pismo/telefon z urzędu umożliwiające umówienie się na uzupełnienie braków.
Praktyką urzędów stało się, że wezwanie takie nie przychodzi wcześniej, niż po…kilku miesiącach. Nieraz zdarzają się sytuację, że okres ten liczony jest w…latach (!)
Zatem cudzoziemiec jest w miejscu, kiedy chce uzupełnić braki, a nie może.
Zatem, czy w takim przypadku można mówić o braku przewlekłości/bezczynności organu publicznego z powodu nie rozpatrzenia sprawy przez kilka/kilkanaście miesięcy, bowiem z uwagi na nieuzupełnienie braków formalnych nie rozpoczął się jeszcze bieg terminu do rozpatrzenia sprawy?
Subiektywnym okiem praktyka administratywisty
W mojej ocenie nie sposób uznać na racjonalne uzasadnienia Szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców mówiące o braku przewlekłości wojewody w sprawach, w których ponaglenie zostało złożone po kilku miesiącach od złożenia wniosku drogą korespondencyjną, a wniosek w chwili ponaglenia zawierał braki formalne.
Nasuwa się pytanie…czy jeśli organ publiczny umożliwi stronie złożenie odcisków palców po 1,5 roku od złożenia wniosku, to również nie ma w sprawie uzasadnionej opieszałości w działaniu, bowiem wniosek zawierał braki formalne?
Dla przypomnienia…maksymalny termin na załatwienie sprawy wynosi 2 miesiące (art. 35 k.p.a.).
Obecnie cudzoziemcy są niejako zmuszeni na „łaskę” pracownika urzędu, który umożliwi przyjście do urzędu celem uzupełnienia braków.
Ponaglenie jest jedną z form, która może przyspieszyć chociażby uzyskanie pieczątki w paszporcie, od której wielu pracodawców uzależnia dalszą możliwość zatrudnienia cudzoziemca.
Postanowienia Szefa Urzędu uznające ponaglenia jako nieuzasadnione jeszcze bardziej wydłużają postępowanie oraz obligują konieczność skierowania skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania do sądu administracyjnego.
